MENJELANG SYAWAL: BULAN MUAFAKAT

Statistik menunjukkan 1/6 daripada hak milik atau geran tanah di seluruh Negara adalah masih terdaftar dengan nama orang mati. Oleh kerana jumlah keseluruhan hak milik di seluruh Negara melebihi 6 juta, maka ini bermakna lebih satu juta geran tanah adalah milik orang mati.

Mengapa tanah dimiliki oleh orang mati? Mengapa ini berlaku? Mengapa harta pusaka tidak diagihkan kepada waris-waris yang berhak? Mengapa tidak didaftarkan dengan nama orang hidup supaya tanah-tanah pusaka dapat dibangunkan, dapat diusahakan dan dapat dimanfaatkan oleh generasi yang ada?. Tidak lain kerana kegagalan waris menyempurnakan tanggungjawab masing-masing menyelesaikan harta pusaka orang tua mereka.

Antara sebab kegagalan waris menyelesaikan harta pusaka ialah tiada perbincangan keluarga. Tiada muafakat. Tiada inisiatif ke arah penyelesaian masalah. Tiada pengetahuan untuk pembahagian terbaik. Sebahagian besar daripada waris tiada perbalahan atau persengketaan keluarga, namun harta pusaka tetap tidak selesai. Mengapa? Itulah sindrom harta percuma. Lainlah kalau harta itu diperolehi melalui titik peluh sendiri. Nampak nilainya betapa susah mendapatkannya.

Sempena bulan baik, hari baik, menjelang bulan Syawal, tidak salah kalau diatur satu program perjumpaan ahli keluarga khusus membincangkan agenda ‘penyelesaian harta pusaka’. Muafakat keluarga.

Sebelum itu siapkan diri dengan maklumat awal sebelum perbincangan:

1. Siapa waris yang berhak ke atas harta pusaka itu.
2. Berapa bahagian setiap orang mengikut hukum faraid
3. Maklumat terperinci harta si mati sama ada harta tak alih atau harta alih

Sebaiknya waris yang berhak sahaja yang terlibat dengan perbincangan. Campurtangan orang lain seperti ipar, menantu dan siapa yang tidak berkenaan tidak dialu-alukan. Kecuali kehadiran mereka diperlukan untuk membantu proses perbincangan dengan membekalkan maklumat dikehendakki atau berkebolehan dalam pengiraan, bertindak sebagai perundingcara dan sebagainya.

Langkah seterusnya, bincang pembahagian terbaik. Kata putus di tangan setiap ahli waris. Masing-masing berhak untuk bersuara dan memberi pandangan atau membuat bantahan. Tiada paksaan, tidak pentingkan diri dan sedia bertolak ansur. Jadikan majlis perjumpaan dan perbincangan itu ‘dalam kenangan’ setiap ahli keluarga.

Bahagilah harta pusaka mengikut kadar bahagian faraid atau mengikut muafakat. Semoga Syawal dilimpahkan dengan rahmatNya.

IBU TIRI: BERHAKKAH PUSAKA?

Persoalan timbul apabila bapa berkahwin lain sedangkan harta diperolehi semasa bapa bersama ibu kandung yang telah meninggal dunia. Ibu tiri yang dimaksudkan di sini ialah isteri kedua bapa yang menjadi ibu tiri kepada anak daripada isteri pertama. Soalan yang selalu diajukan: “Apakah ibu tiri saya berhak menerima pusaka bapa yang telah meninggal dunia sedangkan harta pusaka bapa diperolehi dalam masa perkahwinannya dengan ibu saya. Ibu saya telah mati dahulu?”.

Jawapan:

Salah satu sebab yang melayakkan seseorang itu mewarisi harta pusaka ialah melalui perkahwinan. Apabila seseorang itu berkahwin, pasangan sama ada suami atau isteri berhak mewarisi harta pusaka apabila salah seorang daripada suami isteri meninggaldunia dengan syarat:

1. Perkahwinan itu sah mengikut hukum syarak
2. Pasangan bercerai mati
3. Walau pun kematian berlaku selepas sahaja akad nikah dilangsungkan dan pasangan masih belum bersama.
4. Sekiranya bercerai hidup, pasangan masih layak mewarisi sekiranya dapat dibuktikan kematian berlaku ketika isteri yang diceraikan itu masih dalam edah talak raj’ie.

Berkaitan harta, asalkan harta si mati tidak kira bila masa diperolehi akan tetap diwarisi oleh isteri kedua dengan kadar fardu yang ditetapkan iaitu:

1. Sekiranya suami yang mati itu meninggalkan anak, isteri mewarisi sebanyak 1/8 bahagian daripada kesemua harta suaminya..
2. Sekiranya suami yang mati itu tidak meninggalkan anak, isteri mewarisi sebanyak ¼ bahagian daripada kesemua harta suaminya.. 

Oleh itu jangan lupa bahagian ibu tiri anda. Haknya tidak boleh diambil sesuka hati. Sekiranya tidak diberikan, bermakna makan harta tanpa hak. Hukumnya haram sampai ke anak cucu. Berikan haknya mengikut kadar yang telah ditetapkan.Kecuali ibu tiri dengan rela hati, menyerahkan haknya kepada anak tirinya seperti contoh berikut:

Seorang mati meninggalkan 2 isteri. Isteri pertama dikahwini sejak 20 tahun lalu dan dikurniakan 4 orang anak, manakala isteri kedua baru dikahwini 5 bulan lalu dan tanpa anak. Mengikut hukum faraid, kedua-dua isteri mendapat 1/16 bahagian tiap seorang iaitu 1/8 dibahagi 2 = 1/16.

Siapa sangka rupanya ada Isteri ke 2 yang mempunyai hati yang sangat mulia di mana pada hari bicara kuasa di pejabat pusaka, isteri kedua hanya mahukan sebuah kereta sahaja yang sememangnya dibelikan oleh si mati untuknya manakala harta lain seperti rumah, tanah dan wang simpanan diserahkan kepada isteri pertama dan anak-anak tirinya.

Tidak semua manusia tamakkan harta. Bahkan banyak juga yang berhati mulia. Semoga yang baik dijadikan teladan.

WASIAT: SATU KEPERLUAN?

Sebelum sesuatu harta pusaka itu dibahagikan, beberapa perkara perlu diselesaikan terlebih dahulu iaitu:

1. Belanja urusan pengebumian.
2. Menjelaskan hutang-hutang si mati jika ada.
3. Menunaikan wasiat si mati jika si mati semasa hayatnya ada meninggalkan wasiat.

Tiga perkara di atas perlu diselesaikan terlebih dahulu sebelum harta pusaka dibahagikan kepada waris-waris kerana 3 perkara ini adalah hak si mati.

Oleh kerana banyak persoalan berkaitan wasiat telah dibangkitkan oleh peserta kursus atau seminar, maka secara ringkas saya rumuskan di sini:

Wasiat adalah salah satu cara pemberian harta oleh seseorang tuan punya harta kepada seseorang lain atau pihak yang tidak berhak mewarisi harta pusakanya apabila beliau meninggal dunia.

Oleh itu wasiat sepatutnya dibuat apabila ada keperluan seperti:

1. Wasiat sebahagian daripada harta kepada anak angkat. Ini kerana apabila seseorang itu meninggal dunia, anak angkatnya tidak berhak mewarisi hartanya secara faraid. Oleh itu berwasiat kepada anak angkat adalah satu keperluan.
2. Wasiat kepada cucu yang disayangi. Ketika anak-anak masih ada dan akan menghabisi harta pusaka, datuk berhasrat untuk memberikan sebahagian daripada hartanya kepada cucu yang dipeliharanya sedangkan cucu tersebut tidak berhak mewarisi hartanya. Oleh itu berwasiat kepada cucu adalah satu keperluan.
3. Wasiat kepada saudara mara yang daif atau kurang bernasib baik seperti adik beradik, anak saudara dan sebagainya sedangkan anak masih ada. Apabila meninggal dunia, sebahagian harta diberikan kepada penerima wasiat, manakala selebihnya diwarisi oleh waris-waris mengikut hukum faraid.
4. Jika berhasrat untuk melakukan sedekah jariah, bolehlah berwasiat supaya sebahagian daripada harta peninggalannya nanti diberikan kepada institusi tertentu seperti masjid, rumah anak yatim, pusat tahfiz dan sebagainya.

Konsep berwasiat perlu difahami iaitu:

1. Wasiat adalah untuk bukan waris. Ini kerana waris-waris telah ditetapkan bahagian mereka mengikut hukum faraid. Iaitu sekiranya seseorang itu ingin memberikan sebahagian daripada hartanya kepada seseorang yang bukan waris yang berhak ke atas hartanya setelah beliau meninggal dunia nanti, maka bolehlah beliau berwasiat. Oleh itu perlu berwasiat kepada anak angkat, cucu atau saudara mara yang tidak mewarisi hartanya secara faraid. Sebaliknya tidak perlu berwasiat kepada waris-waris kerana bahagian mereka telah pun maklum dan tentu. Hadis Rasulullah s.a.w.

l     إن الله عزوجل قد أعطَى كل ذى حق حقــه ألا لا وصية لوارث

l      Maksudnya:

l      Sesungguhnya Allah telah memberikan kepada setiap orang yang berhak itu hak masing-masing, kerana itu tiada wasiat kepada waris yang berhak.

2. Itulah sebabnya seseorang itu tidak dibenarkan berwasiat melebihi 1/3 daripada hartanya, kerana 2/3 lagi adalah hak waris-waris yang telah ditentukan mengikut kaedah hukum faraid.   
3. Sebagai contoh, seorang mempunyai seorang anak angkat. Beliau mempunyai 3 ekar tanah. Beliau juga mempunyai seorang adik lelaki. Waris lain tiada. Apabila beliau meninggal dunia, anak angkat akan mendapat 1/3 iaitu 1 ekar daripada tanah pusaka yang ditinggalkannya sebagai penerima wasiat, manakala 2 ekar lagi akan diwarisi oleh adik lelakinya secara faraid.

Maka itulah wasiat yang sebenarnya. Sama ada seseorang itu perlu berwasiat atau tidak, terpulang kepada keperluan masing-masing.